HOMOIOTELEUTON

(grek. homoio + teleuton, amaiera berdintasuna)

Hitzezko figura, hots errepikapen prozeduretan oinarritua. Hitzen amaierako hots edo silaben errepikatzean datzan figura literarioa izendatzen du. Hoskidetasun (homofonia) fenomeno zabalen partaide da, aliterazioarekin batera. Homoioteleuton terminoak neurtitzetako errima, asonantzia eta antzeko bukaera berdinak hartu ohi ditu bere baitan. Prosan, aldiz, bukaera berdineko hitzak kakofonia sortzen dute, eta ekidin egiten dira testu tekniko eta informatiboetan. Zenbait prosa landutan eta publizitateko esloganetan, aldiz, errima eta kadentzia erritmikoen paralelismoa baliatzen dira maiz. Adibidez, P. Agerre “Axular”en edo Hiriart-Urrutiren testu hauetan erritmo efektu harmoniatsua dakar:

“Egur hezeak egiten du gar, eta egiten du nigar: sua datxeka, eta ura

dario.” (Axular, Gero )

“Kherik gabeko surik ez da. Min duenak atx egin beza.”

“Bi urte huntan anitzek begietan hartua zuten, zeren zen mintzatu apezpi ku guzien artean lehenik, edo bederen gorenik, Frantziako katolikoeri adiaraz teko...”

( Jean Hiriart-Urruty. Mintzaira, aurpegia: Gizon!)

Homoioteleutona homeoptoton edo homoioptotonaren partaide izan daiteke, edo ez. Hizkuntza malgukarietako fenomeno hori periodoen bukaeran egitura ber dintsuak errepikatzean datza. Adibiderik onenetan, antzeko hitz eta egiturak erre pikatzen dira periodoen hasiera-bukaeretan, amaiera berdintsukoak eta are luzera berdintsuko zatiak (isokolon) izanik. Latinaren antzera, euskal deklinabideak ere homoioptotonaz baliatzeko aukera eskain dezake.

Homoioptotona Gero ko figura erretoriko ugari eta sistematikoenetarikoa da:

“Zer esker uste duzu izanen duela,

edo irabazi eginen duela

zahar ezinduak etsaiari bidera harmaturik ez ilkitzeaz?

Arratsean etxerat goiz biltzeaz eta bihurtzeaz?

Amorantiara gaztean bezala ez ioaiteaz?

Dantzan eta iauzian ez ibiltzeaz?”

(Axular, Gero )

[X. A., P. S.]